Ως κυπριακός λαός στο σύνολό του, είμαστε μάλλον νωθροί όσον αφορά τις κινητοποιήσεις και διεκδικήσεις μας από τις εξουσίες. Δεν έχουμε την εκρηκτικότητα και τον δυναμισμό άλλων μεσογειακών λαών όπως οι Ισπανοί, οι Ιταλοί, οι Πορτογάλοι, οι Γάλλοι και οι Έλληνες. Ωστόσο, ακόμη και μια σύγκριση των κινητοποιήσεων των Ελληνοκυπρίων και των Τουρκοκυπρίων τα τελευταία χρόνια, μάλλον αφήνει την κοινότητά μας πολύ πίσω. Η άλλη κοινότητα είναι πολύ πιο δραστήρια και μαχητική. Οι Τουρκοκύπριοι πασιφανώς, έχουν, κατ’ αναλογία πληθυσμού, μαζικότερες κινητοποιήσεις. Και οι ξεσηκωμοί τους έχουν πλουραλιστικό, πολυσυλλεκτικό χαρακτήρα. Την ίδια ώρα και τα αιτήματα που προβάλλουν έχουν πιο ποιοτική υφή από τα αιτήματα των Ελληνοκυπρίων. Π.χ. ξεσηκώνονται ενάντια στην πολιτισμική αλλοτρίωση από την Τουρκία, ξεσηκώνονται ενάντια στον θρησκευτικό φονταμενταλισμό. Ξεσηκώνονται για οικονομικούς, πολιτικούς μα και για κοινωνικούς λόγους. Δεν ξεσηκώνονται για τα αμπελοπούλια και το κυνηγετικό θήραμα, δεν κλείνουν δρόμους με φουκούδες και δεν θυματοποιούν τους αμέτοχους στις κινητοποιήσεις τους, αν αυτό λέει κάτι. Και ο ξεσηκωμός τους είναι παλλαϊκός και ουσιαστικός.
Πολύ εύκολα μπορούμε να θυμηθούμε «ξεσηκωμό» Ελληνοκυπρίων. Υστερεί σε μαζικότητα, υστερεί και σε καθολικότητα. Μια σύντομη μόνο αντιπαραβολή αν γίνει, μας λέει πως οι δικές μας κινητοποιήσεις είναι κλαδικές. Οι κυνηγοί για τα θέματά τους, οι εκπαιδευτικοί για τα δικά τους, οι γιατροί και νοσηλευτές επίσης. Ακόμα οι αγελαδοτρόφοι, αιγοπροβατοτρόφοι, οι αστυνομικοί και η πικετοφορία τους. Και κάποιες πολιτικές και συνδικαλιστικές εκδηλώσεις που μαζεύουν μόνο τον δικό τους κόσμο, αν εξαιρέσουμε τη μεγάλη, παλλαϊκή εκδήλωση διαμαρτυρίας με θέμα την ΑΤΑ την οποία διοργάνωσαν όλες οι συντεχνίες και πήρε καθολικό και μαζικό χρώμα στο πολύ πρόσφατο παρελθόν.
Η τελευταία μαζική κινητοποίηση των Τ/Κ πριν από λίγες μέρες, με γενικό σύνθημα, «Δεν θα περάσει», άφησε έκπληκτους ακόμα και αυτούς τους Ε/Κ που πάντα με αδιαφορία στέκονται απέναντι στα προβλήματα της άλλης κοινότητας. Τους Τ/Κ τους επικαλούνται μόνο όταν θέλουν να κατακεραυνώσουν την κατοχή, όταν θέλουν να ενισχύσουν τον εθνικιστικό τους λόγο και την πατριωτική τους ρητορική και ποτέ για να πουν για τα λάθη, τις παραλείψεις και τα εγκλήματα και των Ε/κ σε βάρος της άλλης κοινότητας. Ή να μιλήσουν για την ανάγκη επανένωσης και κοινής συμβίωσης. Ας θυμηθούμε, λοιπόν, μερικές από τις μαζικότερες διαδηλώσεις των Τ/Κ τα τελευταία 20-25 χρόνια και τους λόγους για τους οποίους έγιναν.
Η πίεση στον Ντενκτάς
2003: Στις 14 Γενάρη, από 65 έως 80 χιλιάδες Τουρκοκύπριοι, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, συμμετείχαν στο μαζικότερο συλλαλητήριο που είχε γίνει ποτέ στα κατεχόμενα βροντοφωνάζοντας: «Ντενκτάς παραιτήσου», «Δεν θέλουμε να ζούμε σε ανοικτή φυλακή» και «Θέλουμε την ειρήνη». Δάσκαλοι και καθηγητές, ακόμα και «δημόσιοι υπάλληλοι» κήρυξαν απεργία, ώστε να μπορέσουν να συμμετάσχουν στο συλλαλητήριο, ενώ τα καταστήματα κατέβασαν ρολά για δύο ώρες, διευκολύνοντας τους εργαζόμενους να πάρουν μέρος. Τυχαίο το γεγονός ότι τρεις μήνες μετά ο Ραούφ Ντενκτάς προχώρησε στο άνοιγμα των οδοφραγμάτων;
Παρέμβαση υπέρ των διαδηλωτών, έκανε ο ίδιος ο τότε ΓΓ του ΟΗΕ, Κόφι Ανάν. Ο Κόφι Ανάν προέτρεψε τους ηγέτες των δύο κοινοτήτων στην Κύπρο να ακούσουν τις φωνές των απλών ανθρώπων και την επιθυμία τους για ειρήνη. Και υποστήριξε ότι «είμαστε σε απόσταση βολής από την επανένωση της Κύπρου». Την ίδια στάση τήρησαν και οι ΗΠΑ. Ο εκπρόσωπος Τύπος του Λευκού Οίκου, Ρίτσαρντ Μπάουσερ δήλωσε: «Η μαζική συμμετοχή στη διαδήλωση αποδεικνύει πως έφθασε η στιγμή για να γίνει το μεγάλο βήμα προς την ενοποίηση του νησιού».
Ή όλοι μαζί ή κανένας
2011: Τρία συλλαλητήρια την ίδια περίοδο, (Ιανουάριος, Μάρτιος, Απρίλιος) συγκέντρωσαν από 50 μέχρι 80 χιλιάδες κόσμου. Με σημαίες της Κυπριακής Δημοκρατίας, εξεγέρθησαν κατά της οικονομικής, πολιτιστικής και κοινωνικής κατάστασης στο άλλο μισό της πατρίδας μας. «Δεν υπάρχει σωτηρία μόνοι μας ή όλοι μαζί ή κανένας», το σύνθημα. Κι ακόμα «Αυτή η πατρίδα είναι δική μας. Εμείς θα τη διοικήσουμε». Όπως διαβάζουμε στο ΚΥΠΕ, το συλλαλητήριο είχε εξαγγείλει η τ/κ συνδικαλιστική πλατφόρμα, χαρακτηρίζοντάς το «Συνάντηση για την κοινωνική επιβίωση» ενάντια στο οικονομικό πακέτο της ψευδοκυβέρνησης ή «επιβαλλόμενο πακέτο», όπως το έχουν ονομάσει. Οι συντεχνίες, οργανώσεις και κόμματα ξεκίνησαν από δύο διαφορετικά μέρη τις πορείες τους και περνώντας μπροστά από το λεγόμενο προεδρικό, κατέληξαν σχηματίζοντας τεράστιες ουρές στην πλατεία Ινονού. Κάποιοι υπολόγισαν το πλήθος σε πάνω από 20.000, ενώ μεταξύ των διοργανωτών έγινε λόγος και για 40.000 άτομα.
Στις 2 Μαρτίου του ιδίου χρόνου, οι Τ/Κ πάλι θα βγουν στους δρόμους για να φωνάξουν πως θέλουν να είναι κύριοι του οίκου τους και επικεφαλής των «θεσμών» τους. Τη διαμαρτυρία διοργάνωσαν 30 και πλέον συνδικαλιστικές και άλλες οργανώσεις με τη στήριξη των κομμάτων της αντιπολίτευσης, αλλά και μικρών κομμάτων της Τουρκίας. Ενδιαφέρον παρουσίασε και η πολυσυλλεκτικότητα της εκδήλωσης. Στην κεντρική εξέδρα του συλλαλητηρίου βρέθηκαν οι ηγέτες της αντιπολίτευσης, Φερντί Σογιέρ του Ρεπουμπλικανικού Τουρκικού κόμματος, Σερντάρ Ντενκτάς του Δημοκρατικού κόμματος, Μεχμέτ Τσακιτζή του κόμματος Δημοκρατικής Κοινωνίας, Ιζέτ Ιτζιάν του κόμματος Ενωμένη Κύπρος και Μουράτ Κανατλί του κόμματος Νέα Κύπρος. Παρούσα με μέλη του Δημοκρατικού κόμματος ήταν και η σύζυγος του Ραούφ Ντενκτάς, Αϊντίν. Ακούστηκαν συνθήματα κατά της Τουρκίας, όπως «Άγκυρα πάρε τα χέρια σου από πάνω μας», από δασκάλους και εκπροσώπους της Dev Is, ενώ υπήρχαν και σημαίες του ψευδοκράτους και της Τουρκίας, από τα μέλη της συντεχνίας Memur Is.
«Με αντίσταση θα κερδίσουμε»
2020: Δημοκρατία και Βούληση» «Η Κύπρος είναι κοσμική και κοσμική θα παραμείνει», ήταν το θέμα της εκδήλωσης διαμαρτυρίας στις 10 του Γενάρη εκείνης της χρονιάς. Χιλιάδες Τουρκοκύπριοι συμμετείχαν σε πορεία και μαζί τους και ο Μουσταφά Ακιντζί. Σύμφωνα με την τουρκοκυπριακή εφημερίδα Γενί Ντουζέν, οι διαδηλωτές κατευθύνθηκαν προς την πλατεία Ινονού της κατεχόμενης Λευκωσίας με σύνθημα «Δημοκρατία και Βούληση», κατηγόρησαν την Τουρκία πως με την τακτική της, προσπαθεί να αλλοιώσει την κοσμικότητα της τουρκοκυπριακής κοινότητας.
Κοινή εκδήλωση πριν τη Γενεύη
2021: Ε/Κ και Τ/Κ παραμονές της άτυπης διάσκεψης στη Γενεύη κάνουν διαδηλώσεις με κοινό αίτημα τη δικοινοτική διζωνική ομοσπονδία. Ήταν 25 του Απρίλη και με τους μελοποιημένους από τον Μάριο Τόκα στίχους της Νεσιέ Γιασίν «η δική μου η πατρίδα έχει χωριστεί στα δυο», Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι διαδήλωσαν στην ελεύθερη και στην κατεχόμενη Λευκωσία υπέρ της λύσης του Κυπριακού στη βάση ΔΔΟ.
«Φτάνει»
2022: Ως αντίδραση στο νέο πρωτόκολλο συνεργασίας της Τουρκίας με την υποτελή διοίκηση, με το οποίο πολίτες θα φυλακίζονται ακόμα και για αρνητικά σχόλια στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης κατά Ερντογάν και Τατάρ, χιλιάδες Τ/Κ φώναξαν «φτάνει». Ήταν 11 του Ιούνη του 2022. Για να κατευνάσει τα πνεύματα, ήρθε το βράδυ της ίδιας μέρας στα κατεχόμενα ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου, τότε ΥΠΕΞ.
2024: «Κράτα το Φως για Δικαιοσύνη». Με αυτό το σύνθημα εκατοντάδες Τουρκοκύπριοι πορεύθηκαν σε δρόμους και πλατείες, απαιτώντας δικαιοσύνη για τα παιδιά τους που χάθηκαν στον φονικό σεισμό ισχύος 7,8 βαθμών, το 2023 στην Τουρκία. Ήταν 21 του Απρίλη. Σαράντα εννέα Τ/Κ, στην πλειοψηφία τους παιδιά, πρωταθλητές-αγγέλοι ονομάστηκαν, βρίσκονταν στο Αντίγιαμαν της Τουρκίας για αγώνες βόλεϊ και διέμεναν στο ξενοδοχείο Isias. Παγιδεύτηκαν κάτω από τα ερείπια κι έχασαν τη ζωή τους.
2024: Στις 26 Δεκεμβρίου, χιλιάδες Τουρκοκύπριοι συμμετείχαν στη γενική απεργία και μαζική κινητοποίηση έξω από το «κοινοβούλιο» στην κατεχόμενη Λευκωσία, εκφράζοντας την έντονη αντίθεσή τους σε μια σειρά νομοσχεδίων που, όπως υποστηρίζουν, θα οδηγήσουν στην περαιτέρω μείωση της αγοραστικής τους δύναμης, στην εξαθλίωση του κόσμου και στην υπονόμευση της οργανωμένης δράσης στον εργασιακό χώρο.
2025, 8 Απριλίου: Με σύνθημα «Δεν θα περάσει», χιλιάδες Τ/Κ βγήκαν στους δρόμους και διαδήλωσαν κατά της μαντήλας στα σχολεία. Αφορμή αποτέλεσε το γεγονός ότι οδηγήθηκε στο «υπουργικό συμβούλιο» για έγκριση ο νέος «πειθαρχικός κανονισμός» για την ενδυμασία στα σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Οι συμμετέχοντες φώναξαν συνθήματα όπως «Ενότητα, Αγώνας, Αλληλεγγύη», «Δεν φοβόμαστε, δεν σιωπούμε, δεν είμαστε υπάκουοι», ενώ μαζί τους είχαν πανό τα οποία έγραφαν «Η ομορφιά δεν μπορεί να αναγκαστεί, όχι στην επιβολή», «Κάθε παιδί είναι άτομο, έχει το δικαίωμα να λέει τη δική του άποψη, μην αγγίζεις την ελεύθερη βούλησή τους», «Μην αγγίζεις την εκπαίδευσή μου, τον τρόπο ζωής μου, την πίστη μου, τον πολιτισμό μου» κ.ά.
Μετά τα τζαμιά και τα θρησκευτικά σχολεία
Το θέμα της μαντήλας δεν είναι κεραυνός εν αιθρία. Ακολουθεί την πολιτική ανέγερσης τζαμιών, τη δημιουργία θρησκευτικών σχολείων, γεγονότα και εξελίξεις που στόχο έχουν να αλλοιώσουν πλήρως όχι μόνο το περιβάλλον στο οποίο διαβιεί η τουρκοκυπριακή κοινότητα αλλά και την ίδια την πολιτισμική της ιστορία. Ο τουρκολόγος, καθηγητής του Πανεπιστημίου Κύπρου, Νίκος Μούδουρος, με μία παρέμβασή του στο διαδίκτυο έδωσε τη διάσταση της εκδήλωσης προχθές Τρίτη: «Οι εκδηλώσεις στα κατεχόμενα με αφορμή τη μαντήλα, αποδεικνύουν πως αν υπάρχει διαφορά μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων είναι η εξέλιξη της σχέσης τους με τις θρησκείες». Όπως αναφέρει, η συμμετοχή σε μια μαζική κινητοποίηση διαμαρτυρίας ενάντια στην ελευθεροποίηση της χρήσης της μαντήλας στα σχολεία της μέσης εκπαίδευσης πολιτικών με διαφορετικές ιδεολογικές κατευθύνσεις, όπως είναι ο Μουσταφά Ακιντζί και ο Σερντάρ Ντενκτάς, είναι σημαντικό στοιχείο αναφοράς. «Είναι μια από τις μαρτυρίες της ιστορικής διάστασης της κοσμικότητας ως δομικό-αναπόσπαστο μέρος της τουρκοκυπριακής ταυτότητας», εκτιμά και υποδεικνύει πως «η κοσμικότητα δεν είναι μόνο πολιτική διεκδίκηση μιας ιδεολογίας. Για τους Τουρκοκύπριους είναι επίσης παγκοινοτική υπόθεση. Διαπερνά όλους τους πολιτικούς και ιδεολογικούς χώρους».
